Teklifli Anlatım
Nedir Teklifli Anlatım?
Teklifsiz, nazik, yüceltici ve mütevazi anlatım yollarını daha önce işledik. Ancak bu anlatım yollarından hiç birinin
uygun olmadığı durumlar da var. Örneğin nutuklar, raporlar ve belgesellerde daha resmî bir dil kullanmak gerekir.
Senli benli ifadeler saydığımız yazılı ve sözlü eserler için uygun değil. Japonca'da böyle yerlerde teklifli
anlatım dediğimiz anlatım yoluna başvurulur. Bu konuda fazla derine inmeden teklifli anlatıma değineceğiz.
「である」
Arkadaşlarımız, üstlerimiz ve müşterimize karşı kullanacağımız ifade tarzlarını gördük.
İmek eylemini 「だ」、「です」 ve 「でございます」 ile anlatmayı öğrendik. Japonca'da imek eylemini karşılayan,
nezaket bakımından nötr, daha resmî ifade var; 「である」. İmek'li diğer anlatımlarda olduğu gibi 「である」 yu
hâl belirten sıfat veya adlara doğrudan ekliyoruz.
Örnekler
（１） 吾輩は猫である - Ben bir kediyim. (夏目漱石'nin meşhur romanının adı.)
Sıradakı örnek Japonca Vikipedi sitesindeki bir makaleden.
（２） 混合物とは、2種類以上の純物質が混じりあっている物質である。(Vikipedi - 混合物, Temmuz 2004)
－ Karışımlar 2 veya daha fazla saf maddenin karıştırmasıyla elde edilen maddelerdir.
「である」 nun diğer cümle bitişlerinden farkını soru-cevap şeklinde birkaç örnekle gösterelim.
-
混合物は何？
混合物は、2種類以上の純物質が混じりあっている物質だ。
-
混合物は何ですか？
混合物は、2種類以上の純物質が混じりあっている物質です。
-
混合物は何でしょうか。
混合物は、2種類以上の純物質が混じりあっている物質でございます。
-
混合物とは？
混合物は、2種類以上の純物質が混じりあっている物質である 。
Gazete haberlerinin farkı, olayları mümkün olduğu kadar kısa ve öz şekilde aktarmaya çalışmaları.
Cümle sonunda genelde 「である」 kullanılmaz; ya 「だ」 kullanılır ya da cümle öylece bitirilir.
Gazete yazılarının başka başlıca özelliği de eylemlerin cümlede genellikle sözlük biçimleri
(mastar halleri) ile yer almaları.
（１） 国土交通省は２年後に利用率を７０％まで引き上げる考えで、買い替え時に利用する気になるかどうかがカギになりそうだ。
（朝日新聞, 2004/8/16）
－ 2 yıl sonra kullanım oranın %70 artacağı düşünülünce, Toprak, Altyapı ve Ulaştırma Bakanlığının,
yenileri alınacağı zaman kullanımı dikkate alıp almayacağı kilit [bir mesele] olacağa benziyor.
「である」 nun Olumsuz Çekimi
「ある」 eyleminin olumsuz çekimi 「ない」 iken, 「である」 nun olumsuz çekimi beklentinin aksine 「でない」 değil.
Bir sebepten araya gündem ilgeci ekleniyor, yani 「である」nun olumsuz çekimi 「ではない」.
Örnekler
（１） これは不公平ではないでしょうか。- Bu haksızlık değil mi sizce?
（２） 言語は簡単にマスターできることではない。- Dil kolayca öğrenilecek birşey değil.
Özet
- İmek eyleminin yerini 「である」 alır.
- 例） 学生 → 学生である
- İmek'in olumsuz çekimi olarak 「ではない」 kullanılır.
- 例） 学生 → 学生ではない
- Geçmiş zaman çekiminde daha önce gördüğümüz 「ある」 eyleminin geçmiş zaman çekim kuralları geçerli.
「である」 İçin Çekim Çizelgesi
| Olumlu | Olumsuz |
|---|
| 学生である | öğrencidir | 学生ではない | öğrenci değildir |
| 学生であった | öğrenciydi | 学生ではなかった | öğrenci değildi |
Sıralı Bileşik Cümleler
Bileşik Cümleler konusunda eylemlerin teli çekim
kullanılarak nasıl sıralanacağını anlatmıştık. Cümlelerin bu şekilde birbirine bağlanması ancak teklifsiz anlatımda olur.
Teklifli anlatımda ise, cümleleri birbirine bağlamak için teli çekim yerine, yalın eylem gövdeleri
kullanılır. Bu, özellikle gazetelerde sıklıkla görebileceğimiz bir cümle kuruluşudur.
Örnekler
（１） 花火（はなび）は、火薬と金属の粉末を混ぜたものに火を付け、燃焼時の火花を楽しむためのもの。
（Vikipedi - 花火, Ağustos 2004）
－Havai fişekler, barut ve metal tozu karışımının ateşlenmesiyle yanma sırasında sıçrayan ateş parçalarının meydana getirdiği eğlencedir.
（２） 企業内の顧客データを利用し、彼の行方を調べることが出来た。- Şirketin müşteri verisini kullanarak gittiği yeri araştırabildim.
「～ている」 şeklindeki çekimlere baktığımızda, eylem gövdesi 「～てい」. Ancak kulağa pek hoş
gelmediğinden olsa gerek, 「いる」 nun tevazu hali 「おる」 daha çok kullanılır. Yani iki cümlecik bir birine 「～ており」
ile bağlanır. Bu kullanımda tevazu anlamı olmaz.
（３） この旅館は、様々な新しい設備が備えており、とても快適だった。- Bu [Japon tarzı] han, çeşit çeşit yeni tesisatla donatılmış olarak çok rahattı.
)