Biliyorum, Yapabilirim.

← Önceki (Teli Çekimin Diğer Kullanımları) | İçindekiler | Sonraki (する ve なる Eylemlerini に İlgeciyle Kullanma) →



Yeterlik ve Becerinin İfadesi

Bu konumuzda eylemlerde yeterlik ve becerinin ifade edilişini işleyeceğiz. Japonca'da muktedir olmak, kabil olmak nasıl dile getirilir, göreceğiz.

Beceri Kipi

Beceri kipinin rulu ve ulu eylemler için ayrı kuralları var. Bunun yanında iki özel durum da mevcut.
Özet
  1. Rulu eylemler: sondaki 「る」 hecesi yerine 「られる」 heceleri getirilir.
    (例) られる
  2. Ulu eylemler: son hecedeki / u / ünlüsünün yerini / e / ünlüsü alır (son hece buna uygun olarak değişir) ve en sona 「る」 hecesi eklenir.
    (例) 遊べ
  3. Özel Eylemler: beceri dile getirirken 「する」 eylemi yerine 「できる」, 「くる」 eylemi yerine 「こられる」 kullanılır.
※ Beceri kipindeki eylemler rulu eylem işlevindedir.

Örnek Rulu Eylemler
MastarıBeceri Kipinde
食べ食べられる
られる
信じ信じられる
られる
起き起きられる
られる
掛け掛けられる
    
Örnek Ulu Eylemler
MastarBeceri Kipinde
せる
ける
べる
てる
める
れる
ねる
    
Özel Eylemler
MastarBeceri Kipinde
するできる
くるこられる

Bazı Japonlar üşendiklerinden olsa gerek 「られる」 yu kısaca 「れる」 olarak söylerler. Örneğin 「食べる」eylemi 「食べられる」 yerine 「食べれる」 olarak söylenir. Bu yaygın bir kullanım olmakla birlikte dilbilgisi kuralları açısından doğru bir şey değildir. Daha ilk baştan alışkanlık yapmaması için 「られる」yu kullanmayı tercih edelim.

Örnekler

(1) 漢字書けます?- Kanci yazabiliyor musun?
(2) 残念だが、今週末行けない。- Maalesef bu hatasonu gidemiyorum.
(3) もう信じられない。- Zaten inanamıyorum.

Beceri Kipindeki Eylemlerin Nesnesi Olmaz

Beceri kipi yapılması mümkün olan bir eylemi dile getirir, ama eylemin kendisi konuşma anında gerçekleşmez. Bundan dolayı eylemlerin beceri kipi bir devinim değil de durum olarak değerlendirilir; eylemlerin bu hali nesne almaz. Başka bir deyişle 「を」 ilgeci beceri kipindeki eylemlerle birlikte kullanılmaz. Aşağıdaki cümleler yanlıştır.

(誤) 富士山登れた
(誤) 重い荷物持てます

Bunları şu şekilde düzeltebiliriz:
(正) 富士山登れた。- Fuji dağına tırmanabildim.
(正) 重い荷物持てます。- Ağır bavul taşıyabilirim.

Beceri kipinde 「を」 ilgeci kullanılmaz ancak söylenmek istenene bağlı olarak 「が」, 「は」 ve 「も」 ilgeçleri kullanılabilir.

見える」 ve 「聞こえる」 Özel Eylemleri

見える」 ve 「聞こえる」eylemleri sırasıyla görülebilmek ve duyabilmek anlamını taşır. Bir şeyin duyulabilmesi ya da görülebilmesinde bir engelin olmadığını anlatmak için bu eylemler kullanılır. Bir seyi görme veya duyma imkanının verilmesi olayı içinse 「見る」 ve 「聞く」 eylemlerinin beceri kipleri kullanılır. Yine de (3) tarzındaki yapılar beceri kipi yerine daha sık olarak kullanılır.

Örnekler

(1) 今日晴れて富士山見える。- Bugün hava açık, Fuji Dağı görülebiliyor.
(2) 友達おかげで、映画ただ見られた。- Arkadaşım sayesinde filmi bedava izleyebildim.
(3) 友達おかげで、映画ただ見ることできた。- Arkadaşım sayesinde filmi bedava izlemeye muktedir oldum.

Üçüncü örnekte 「こと」genel adı ile kurulan yapı 「見る」 eyleminin 「見られる」 olan beceri kipi biçimi yerine kullanılmıştır.
(1) 友達おかげで、映画見るできた

聞く」 eyleminin olduğu iki örnek daha:
(1) 久しぶり聞けた。- O'nun sesini uzun zamandan beri [ilk defa] duydum.
(2) 周りうるさくて言っていることあんまり聞こえなかった - Etrafta çok gürültü vardı, onun ne dediğini pek duyamadım.

ある」 Özel Eylemi

Var olmasının olanaklı olduğu bir şeyi 「ある」 ve 「得る」 eylemlerini birlikte kullanarak dile getiririz, 「あり得る」 deyimiyle. Bu deyimin esası 「あることできる」 dır ancak kimse bunu bu şekilde söylemez. İlginçtir, bu deyim 「ありうる」 ve 「ありえる」 olmak üzere iki şekilde söylenir. Ne var ki deyimin 「ありえない」、「ありえた」 ve 「ありえなかった」 çekimleri yalnız bir şekilde 「え」 ünlüsüyle söylenir.

Örnekler

(1) そんなことありうる。 - Böyle bir şeyin olması mümkün.
(2) そんなことありえる。 - Böyle bir şeyin olması mümkün.
(3) そんなことありえない。- Böyle bir şeyin olması mümkün değil.
(4) このパッケージにはありうる入っている。- Olabilecek her şey bu pakette var.
(5) それは、ありえないだよ。- Bu olması imkansız bir hikaye.
← Önceki (Teli Çekimin Diğer Kullanımları) İçindekiler Sonraki (する ve なる Eylemlerini に İlgeciyle Kullanma) →