Japonca'da Alma ve Verme

← Önceki (Deneme ve Teşebbüs) | İçindekiler | Sonraki (İstekte Bulunma) →



Japonlar Hediyeleri Sever

Hediye alışverişi Japon kültüründe çok önemli yer tutar. Japonların hediye verme ve alma ile ilgili birçok gelenekleri vardır (お歳暮お中元、vb.). Japonlar tatil dönüşlerinde yakınlarına mutlaka armağan getirirler. Düğün ve cenaze töreni sahiplerine de katkı olsun diye para verirler. Bu gelenekler dillerine de yansımıştır. Hediye verme/alma veya iyilik yapma/kabul etmenin ifadesinde kullanılan sözcükler önemlidir; bunları iyi öğrenip yerli yerinde kullanmak gerek. Belki de bu çekinceden dolayı 「あげる」、「くれる」 ve 「もらう」 eylemlerinin kullanımı Japonca öğrenenleri zorlayan meselelerden biri olmuştur. Bu konumuzda Japonca'da "alma" ve "verme"yi dile getirmenin pek de zor birşey olmadığını göreceğiz.

あげる」 Eyleminin Kullanımı

あげる」 eylemi başkasına bir şeyi vermeyi anlatmak için kullanılır.

Örnekler

(1) 友達プレゼントあげた
- Ben arkadaş[ım]a hediye verdim.

(2) これ先生あげる
- Bunu hoca[m]a vereceğim.

Lütufta bulunmayı (iyilik yapmayı) dile getirmek için eylemlerin te biçimine 「あげる」 eylemini ekleriz:

(1) 買ってあげるよ。
- İyilik olsun diye [sana] araba alacağım. (Araba alıvereceğim.)

(2) 代わり行ってあげる
- İyilik yapıp [senin] yerine gideceğim. (Yerine gidivereceğim.)

Üçüncü tekil kişide de 「あげる」 eylemi bir başkasına bir şeyi vermeyi anlatmak için kullanılır:

(1) 学生これ先生あげる
- Öğrenci bunu öğretmen[in]e verdi.

(2) 友達いいこと教えてあげた
- Arkadaş[ım] [iyilik olsun diye] babama yararlı bir şey öğretti.

あげる」 Yerine 「やる」 Eylemini Kullanmak

Hayvanlarda (özellikle evcil hayvanlarda) 「あげる」 yerine genellikle "yapmak, etmek" anlamını taşıyan 「やる」 eylemi kullanılır. Bu eylem insanlar için kullanılmaz. Kullanılırsa aşağılayıcı bir ifade olur, buna dikkat etmeli. Bir örnek:

(1) やった? - Köpeğe mama[sından] verdin mi? (Aslı: Köpeğe mama ettin mi?)

くれる」 Eyleminin Kullanımı

くれる」 eylemi de "vermek" anlamını taşır. Ancak 「あげる」 eyleminden farklı olarak eşya konuşmacıya veya ona yakın birine verilmekte.

Örnekler

(1) 友達プレゼントくれた
- Arkadaş[ım] bana hediye verdi.

(2) これは、先生くれた
- Bunu hoca[m] verdi.

(3) 買ってくれるの?
- Bana araba mı alıvereceksin? (Soruyu soran açıklama bekliyor)

(4) 代わり行ってくれる
- Benim yerime gidiversen?

Üçüncü tekil kişi için de 「くれる」 eylemi kullanılır. Bu durumda konuşmacı alan tarafın yakını veya arkadaşıdır:

(1) 先生これ学生くれる
- Öğretmen bunu öğrenciye verdi.

(2) 友達いいこと教えてくれた
- Arkadaşım babama [iyilik olsun diye] iyi bir şey öğretti.

Aşağıdaki çizim alma ve vermenin yönünü göstermekte:
Favor Diagram

Alma eylemi, çizimde, konuşmacının konumu bakımından aşağıya doğru; verme eylemi ise yukarıya doğru tasvir edilmiş. Alma ve vermeye ilişkin 「上げる」 ve 「下さる」 eylemlerinin yazımında görüldüğü gibi 「」 ve 「」 simgelerinden yararlanılır. Alma/vermeyi aşağı yöne ve yukarı yöne birer eylemmiş gibi düşünmek belki yardımcı olur. Bu bilgiyi göz önünde bulundurarak şu örneğe göz atalım:

(1) 先生教えてあげるんですか。
- Hocam [onlara lütfedip de] ders veren siz mi olacaksınız? (Sorunun sahibi olayın dışındadır.)

あげる eyleminde okun yönü konuşmacıdan dışarıya doğru olduğu için, verici başkası olsa bile, alıcının/alıcıların başka bir kişi/kişiler olduğunu anlıyoruz.

(2) 先生教えてくれるんですか。
- Hocam [bizlere lütfedip de] ders veren siz mi olacaksınız? (Sorunun sahibi olayın içinde.)

くれる eyleminde okun yönü konuşmacıya doğru olduğu için eylemin alıcısı ya konuşmacı, ya da konuşmacıya yakın birisidir. Konuşmacı burada kendisini alıcının yerine koyar.

Yapılmaması gereken yanlışlara örnekler:
(誤) 全部食べてくれました。- Konuşmacı kendisinin yaptığı verme işi için 「くれる」 eylemini kullanmış. (Yanlış)
(正) 全部食べてあげました。- Ben [iyilik olsun diye] tümünü yedim. (Doğrusu)

(誤) 友達プレゼントあげた。- Konuşana birşey verme işini dile getirmek için 「あげる」 eylemi kullanılmış. (Yanlış)
(正) 友達プレゼントくれた。- Arkadaş bana hediye verdi. (Doğrusu)

もらう」 Eyleminin Kullanımı

"Almak" anlamındaki 「もらう」 eyleminin oluş yönü konuşmacıya doğru. Bu eylemle, 「に」 ilgecinden başka 「から」 ilgeci de kullanılır.

Örnekler

(1) 友達プレゼントもらった
- Arkadaşımdan hediye aldım.

(2) 友達からプレゼントもらった
- Arkadaştan hediye aldı[m].

(3) これ友達買ってもらった
- Bu var ya, arkadaşımca satın alınıp [bana] verildi.

(4) 宿題チェックしてもらいたかったけど、時間なくて無理だった。
- Ev ödevimi [iyilik olsun diye] kontrol etmesini istemiştim, ama zaman olmadığından mümkün olmadı.

「もらう」 eylemi genellikle sadece birinci tekil kişide kullanılır. Ancak, 「からもらう」 gibi cümlelerde, bir başkasının bizden birşey aldığını vurgulamak için, birinci tekil kişi dışında da kullanabiliriz. Bir örnekle açıklayalım. Maksadımız "Onu sana ben verdim!" demekse 「あげる」 eylemini kullanırız. Yok, eğer "Sen onu benden aldın!" demek istediysek, 「もらう」 eylemini kullanmak uygun olur:

(5) その時計からもらったのよ。
- O saati benden aldı. (O saati kendisine ben hediye ettim.)

くれる」 ve 「もらえる」 ile İyilik İsteme

Birisinden iyilik istemek için 「くれる」 eylemini yalın haliyle, 「もらう」 eyliminin de beceri kipi halini kullanırız. İyilik istemede yön konuşmacıya doğru olacağından, 「あげる」 eylemini kullanamayız.

Örnekler

(1) 千円貸してくれる
- [Bana] 1000 yen verebilir misin?

(2) 千円貸してもらえる
- [Senden] 1000 yen ödünç alabilir miyim?

Aslında iki cümle de aynı şeyi dile getiriyor. Alan ve veren bağlamdan belli olduğu için her iki cümleye de dahil edilmemiştir. Alan ve vereni açık olarak belirtmek isteseydik cümleleri şöyle kurardık:

(1) あなた千円貸してくれる
- Sen bana 1000 yen verebilir misin?

(2) あなた千円貸してもらえる
- Ben senden 1000 yen ödünç alabilir miyim?

Özneyi ve tümleci bu şekilde cümleye dahil etmek pek normal değil. Burada 「くれる」 ve 「もらえる」 eylemlerinin kullanım farkını böyle bir vurguyla belirginleştirdik.

Olumsuz cümleler dile getirilen isteği yumuşatır:

(1) ちょっと静かしてくれない
- Biraz daha sessiz olamaz mısınız?

(2) 漢字書いてもらえませんか。
- Kancisini yazabilir misiniz?

Bir Şeyin Yapılmamasını Rica Etme

Bir şeyin yapılmamasını istemek için eylemin bu sefer olumsuz çekimine 「で」 eklenir, gerisi aynı:

(1) 全部食べないくれますか。
- Tümünü yemeyiversen? (Yemeği bitirme lütfen.)

(2) 高い買わないくれる
- Pahalı şeyler almayıversen? (Pahalı şeyleri satın alma lütfen.)

← Önceki (Deneme ve Teşebbüs) İçindekiler Sonraki (İstekte Bulunma) →