Belirteç ve Gobi Kullanımı

← Önceki (İlgeçler 3) | İçindekiler | Sonraki (Olmazsa Olmaz Dilbilgisi) →



Belirteçlerle Gobiler mi? Neden?

Gobi ile belirteçlerin aslında ortak yanları yoktur. Başlı başına bir konuluk malzeme oluşturmadıklarından (en yaygın iki cümle kuyruğunu işleyeceğiz sadece) ikisini aynı konuya dahil etmeyi uygun gördük.

Belirteçlerin Özellikleri

Japonca'da sıfatlardan belirteç yapmak çok kolaydır. Bu iş için Türkçe'deki yapım eklerine benzer ekler kullanılır. Bundan başka belirteçlerin cümle içindeki konumu katı bir kurala bağlanmış değildir; belirteçler belirttikleri eylemden önce gelmeleri şartıyla cümle içinde her yerde olabilirler. Belirteçler ili sıfatlardan ve nalı sıfatlardan farklı eklerle oluşturulur:
Sıfatlardan Belirteç Yapma

(1) ボブは朝ご飯早く食べた。- Bob kahvaltıyı hızlı yedi.
早く」 belirteci hem "hızlı" hem "erken" anlamında kullanılır. Son örnekte Bob kahvaltısını erken veya hızlı yemiş olabilir; hangisinin kastedildiği bağlamdan çıkarılır. Buna karşılık 「早く走った」 cümlesinde bağlaç ile muhtemelen "hızlı koştu" kastedilir (tabi "erken koştu" anlamına gelebileceği durumlar da vardır).

(2) アリスは自分部屋きれいした。- Alice kendi odasını temize çevirdi.
Bir görüşe göre nalı sıfatların bu kullanımıyla belirteç elde edilmez, ancak bu husus konumuz dışında. Halihazırdaki sıfat ayrımından dolayı (ili ve nalı olmak üzere) konuyu bu şekilde ele almamız iyi anlaşılmasına yardımcı oluyor. Biz Türkçe'de aynı olayı "Alice kendi odasını temizledi." şeklinde ifade ederiz ve belirteç yerine eylem kullanırız. Cümleyi "Alice kendi odasını güzelce düzenledi." şeklinde de düşünebiliriz.

Not: Belirteçlerin tümü sıfatlardan türetilmiş değildir. 「全然」 ve 「たくさん」 gibi bazı belirteçler yapım eki almamıştır ve sıfatlarla ilgileri yoktur. Bu sözcükler de ilgeçlere gerek kalmadan bildiğimiz belirteçler gibi kullanılır.
(1) 映画たくさん見た。- Filmleri bol miktarda izledi[m].
(2) 最近全然食べない。- Son zamanlarda, hiç yemedi[m].

Birkaç örneğe daha bakalım.
(1) ボブのは、結構大きい。 - Bob'un sesi oldukça kalındır.
(2) このは、最近大きく変わった。- Bu kasaba son zamanlarda büyük oranda değişti.
(3) 図書館では、静かする。- Kütüphanenin içinde, [işlerimizi] sessizce yaparız.

"Gobi" Nedir?

Bu bölümde en sık kullanılan iki gobiyi işleyeceğiz. 「語尾」 nin sözcük anlamı "dil kuyruğu"dur, cümle veya sözcük sonuna eklenen şeylere gobi denir. Cümle sonlarına eklenen bir veya iki hiragana hecesi, daha uygun bir terimin bulunmamasından dolayı, bu kılavuzda "gobi" sözcüğü ile tanımlanmaktadır. Bu cümle kuyruklarının kullanımını açıklamak epey zordur çünkü aslında bunların birçoğunun belirgin anlamları yoktur. Cümlenin havasını, tınısını değiştiriler; cümleye "çeşni" katarlar. Bu bölümde tanıttığımız iki gobi oldukça sık kullanılır, ayrıca anlamları da vardır.

「ね」 Cümle Kuyruğu

Japonlar söylediklerine onay beklediklerinde cümlenin sonuna 「ね」 cümle kuyruğunu katarlar. Türkçe'ye "değil mi" şeklinde çevirilebilir.

Örnek 1

ボブ: いい天気。- Hava iyi, değil mi?
アリス: そう。- Öyle vallahi.
そうね」 burada "öyle vallahi" anlamındadır. Erkekler muhtemelen daha erkeksi bir tınısı olan 「そうだね」 ifadesini tercih edecektir.

Örnek 2

アリス: おもしろい映画だった。- İlginç bir filmdi, değil mi?
ボブ: え?全然おもしろくなかった。- Ne? Hiç ilginç değildi.
Alice Bob'un filmi beğendiğini sanır ve onay için sorar. Ancak bu durum Bob'u şaşırtır, çünkü hiç beğenmemiştir (「え」 şaşırma belirten bir ünlemdir).

「よ」 Cümle Kuyruğu

「よ」 cümle kuyruğu dikkat çekmek ve çarpıcı bir anlatım elde etmek için kullanılır. Türkçe'de tam karşılığı yoktur; Türkçe'ye "muhakkak", "dikkatini çekerim", "besbelli" gibi birçok farklı biçimde çevirilebilir.

Örnek 1

アリス: 時間ない。- Vaktimiz yok, ama!
ボブ: 大丈夫だ。- Tamam, [sen] merak etme.

Örnek 2

アリス: 今日いい天気だね。- Bugün nava ne kadar güzel.
ボブ: うんでも明日降る。- Evet. Fakat yarın besbelli yağmur yağacak.

「よね」: İki Cümle Kuyruğunu Birlikte Kullanma

Yukarıda gördüğümüz iki ilgecin 「よね」 biçiminde birlikte kullanımı da vardır. Hem dikkat çekmek, hem de onay beklentisini ifade etmek istendiği zaman kullanılır. Yalnız birlikte kullanıldığında ilgeçlerin sırası değişmez; 「ねよ」 diye bir kullanım yoktur.

Örnek

アリス: ボブは、好きなんだよね。- Bob, [sen] balık seversin, değil mi?
ボブ: そうだね。- Evet ya [severim].
← Önceki (İlgeçler 3) İçindekiler Sonraki (Olmazsa Olmaz Dilbilgisi) →