Arzular, Öneriler
Japonca'da Arzuları ve Önerileri Dile Getirme
Bu konumuzda Japonca'da arzu ve önerilerimizi doğrudan veya ima yoluyla nasıl dile getireceğimizi göreceğiz.
「たい」 li çekimler ve eylemlerde nezaket kipi işleyeceklerimiz arasında. Ayrıca 「たら」 ve 「ば」 sözcüklerinin
özel kullanımlarını göreceğiz.
Arzuların 「たい」 Ekiyle Dile Getirmesi
Japonca'da bir eylemi yapmak istediğimizi bir ekle ifade ederiz. Bunun için eylem gövdesine 「たい」 ekini ekleriz. Bu şekilde kurulan cümleler "İstediğim falanca şeyi yapmaktır" tarzında ad cümleleridir. İlginçtir, oluşan sözcük ili sıfat özelliğinde (「たい」 eki de zaten "i" ile biter). Bu sözcüklere bildiğmiz ili sıfat çekimleri uygulanır. Ancak bu sözcükler eylemden türetildikleri için
ili sıfatlardan farklı olarak bunlarla birlikte 「を」、「に」、「へ」、ve 「で」 ilgeçleri kullanılabilir. Aşagıda örnek çekim çizelgesi verilmiştir.
「たい」li çekimler
| Olumlu | Olumsuz |
| Şimdiki Zaman | | |
| Geçmiş Zaman | | |
Örnekler
（１） をですか。- Ne yapmak istiyorsun?
（２） に。- Kaplıcaya gitmek istiyorum.
（３） 、の？。- Kek yemek istemiyor musun?
（４） けど。- Yiyesim yoktu ama [şimdi] yiyesim geldi.
Dördüncü örneği Türkçe'ye çevirmek zor oldu. Bu örneği daha iyi anlamak için "「」 Eylemini İli Sıfatlarla Kullanma" konusunu gözden geçirmek yararlı olabilir.
Burada 「」 eyleminin geçmiş zaman çekimi kullanılmış.
Esprili bir örnek olarak olumsuz çekim 「～たくない」 ve 「」 eylemi ile kurulan bir dilburan verelim: 「」. Anlamı "yemeyesim geldi".
Cansız nesnelerin arzuları olamayacağı için doğal olarak「」 eylemine 「たい」 çekimi uygulanamıyor. Ancak bu çekimi 「」 eylemine uygulayabiliriz:
（１） に。- Sonsuza dek beraber olalım istiyorum.
「たい」 çekimi uygulanan bir eylem sadece birinci (tekil ve çoğul) kişiyi kasteder. Bu yapıyla "Sen dinlenmek istiyorsun" ve "O kitap okumak istiyor"
benzeri cümleleri kurulamaz. Ancak birinci kişi dışındakiler için soru sorulabilir. Başkasının arzusunu dile getirmeyi sonraki bir derste işleyeceğiz.
Arzuların 「」 Sözcüğüyle Dile Getirilmesi
Türkçe'de arzularımızı "istemek" eylemiyle dile getiririz. Japonca'da bu iş için eylem değil sıfat kullanılır; sahip olunması istenen nesnenin veya
yapılması istenen eylemin "arzu edilen" bir şey olduğu vurgulanır. Örneğin Japonlar "Kitap okumak istiyorum" yerine "Kitap okumak istediğim şeydir"
derler. Benzer bir kullanımla 「」 sıfatında karşılaşmıştık. 「」nin üstünde fazla durmadık ama 「」
nin üstünde biraz duracağız.
Örnekler
（１） が！- Büyük bir oyuncak bebek istiyorum!
（２） んだけど・・・ - Hepsinin yenmesini istiyorum ama...
（３） をにのよ。 - Odayı toparlamak istiyorum artık.
Bir şeyin yapılmasını istemek için daha uygun yollar da var. Bunları daha sonra işleyeceğiz. Şunu da ekleyelim,
belli bir kalıbın gereği olarak eylemin teli haline eklenen sözcükler çoğunlukla hiraganayla yazılır (bu örnekte olduğu gibi).
Önerileri Dile Getirme
Japonca'da öneri dile getirmek için eylemler öneri kipine girer.
Bu süreçte eylemler belli bir değişmeye uğrayıp bir öneriyi dile getirir duruma gelirler.
Bu değişme rulu ve ulu eylemler için farklıdır. Aşağıdaki kutuda Japonca'nın öneri kipinin kuralları verilmiştir.
Özet
- Rulu eylemlerde 「る」 kaldırılır 「よう」 eklenir.
例） → + よう →
- Ulu eylemlerde son hecenin / u / ünlüsü / o / ünlüsüyle değiştirilir ve 「う」 eklenir.
例） → + う →
Aşağıda gruplara göre örnek eylemler çizelgesi verilmiştir.
Örnek Rulu Eylemler
| Yalın | İstek Kipinde |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
|
|
Örnek Ulu Eylemler
| Yalın | İstek Kipinde |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
|
|
Özel Eylemler
| Yalın | İstek Kipinde |
| |
| |
|
Örnekler
Ölmek eyleminin 「」 hali (ölelim) kullanımı ikmansız gibi.
(Kim öyle birşey desin ki?) Çizelgenin bütünlüğünü tamamlasın diye verildi. Burada birkaç örnek cümleye yer veriyoruz:
（１） はをか？ - Bugün ne yapalım?
（２） に！ - Lunaparka gidelim!
（３） はをか？ - Yarın ne yiyelim?
（４） を！ - Köri yiyelim!
Teklifler geleceğe dönük tasarılar olduklarından öneri kipindeki eylemlerin geçmiş zaman çekimleri olmaz.
Yukarıdaki örnekte 「」 sözcüğünü 「」 sözcüğüyle değiştirirsek cümle anlamsız olur.
Sonraki konularımızdan birinde öneri kipinin farklı bir kullanımını da göreceğiz.
Öneri Kipinin Nazik Hali
İstek kipinin nazik hali daha da basit, eylem gövdesine 「～ましょう」 eklenir sadece. İstek kipindeki eylemler her zaman cümlenin sonunda
yer alır. Nezaket kipi için de aynı şey geçerli; önceki bir konumuzda buna değinmiştik.
Özet
- Eylem gövdesine 「～ましょう」 eklenir. Bütün eylem türleri için geçerli.
例） → + ましょう →
例） → + ましょう →
Örnek eylemler
| Yalın Hali | İstek Kipinde (Nazik) |
| |
| |
| |
| |
| |
Görüldüğü gibi yeni birşey yok. İstek kipinin Nezaket Japoncası'ndaki hali.
（１） はをか？ - Bugün ne yapalım?
（２） に！ - Lunaparka gidelim!
（３） はをか？ - Yarın ne yiyelim?
（４） を！ - Köri yiyelim!
「ば」 ve 「たら」 İlgeçleri İle Öneride Bulunma
Japonca'da öneride bulunmanın başka bir yolu 「ば」lı ve 「たら」lı koşul cümlelerine 「」 belirtecinin eklenmesidir. Bu yapının zor bir yanı yok. Aşağıda iki örnek cümle ile açıklıyoruz:
Örnekler
（１） にですか。- Bankaya gitsek nasıl olur? (Bankaya gitsek?)
（２） ごと？- Anne babanla arada bir konuşsan nasıl olur? (Anne babanla arada bir konuşsan?)
)